सुशील खनाल, बुटवल
Definition (परिभाषा): शासक र शासित बिच समन्वय र सन्तुलन ल्याउने दस्तावेज संविधान हो। यो राज्यको मुल कानुन हो जसले राज्य संचालन, राज्य शक्तिको बांडफांड, अधिकार विभाजन लगायतमा मुख्य भुमिका खेल्दछ। यो कानुनी, राजनैतिक तथा सामाजिक सहमतिको दस्तावेज समेत हो। संविधान जनता र राज्य बिच सम्बन्धको पुल हो। or,
The constitution is a document that brings harmony and balance between the ruler and the ruled. This is the basic law of the state which plays a major role in running the state, distribution of state power, division of power and so on. It is also a document of legal, political and social consensus. The constitution is the bridge between the relationship of people and the state.
निम्नलिखित विशेषताको आधारमा पनि संविधानलाइ बुझ्न सकिन्छ
१. संविधान सरकारको लागि मुख्य निर्देशिकाको रुपमा रहने गर्दछ।
२. संविधानले नागरिकका मौलिक हक अधिकारको उल्लेख गर्ने र संरक्षणको व्यवस्था गर्ने गर्दछ। जस्तै: नेपालको संविधानको धारा १६ देखि ४६ सम्म कुल ३१ वटा मौलिक हकको रुपमा रहेको व्यवस्था हेर्न सक्छौ।
३. यसले सरकार र जनता बिच संबन्ध निर्धारण गर्दछ।
४. यसले न्यायपालिका र संवैधानिक अंगहरुको स्वतन्त्रताको उल्लेख गरेको हुन्छ।
५. यसले शासन प्रणालिको स्वरुप कस्तो रहने भन्ने कुराको निर्धारण गर्दछ।
The constitution can be understood on the basis of the following characteristics:
1.The constitution remains the main guideline for the government.
2. The constitution mentions and protects the fundamental rights of the citizens. For example, Articles 16 to 46 of the Constitution of Nepal have a total of 31 fundamental rights.
3. It determines the relationship between the government and the people.
4. It refers to the independence of the judiciary and the constitutional organs.
5. It determines the form of governance.
Constitutional Law
संवैधानिक निकायको काम, कर्तव्य र अधिकारको व्यवस्था गर्ने र संवैधानिक व्यवस्थालाई परिभाषित गर्ने कानूनलाई संवैधानिक कानून भनिन्छ । साथै, यसले मानिसहरूको अधिकार र कर्तव्यहरू पनि परिभाषित गर्दछ।
The law which defines the constitution and specifies the functions, duties, power of the constitutional bodies is called constitutional law. In addition, it also defines the rights and duties of people too.
संविधान र संवैधानिक कानूनमा रहेका भिन्नता /Differences between the constitution and constitutional law
संविधान:
१. संविधानको स्रोत जनता हो।
२. संविधानको निर्माण प्रकृया अलि जटिल हुन्छ।
३. यो संविधान सभा, समिति तथा expert बाट बन्छ।
४. संविधानले कानून कार्यन्वयनमा मार्गनिर्देशको रुपमा काम गर्दछ।
५. यो निश्चित दस्तावेज हो।
Constitution:
1. The source of the constitution is the people.
2. The constitution-drafting process is a bit complicated.
3. It is made up of Constituent Assembly, committee and expert.
4. The constitution serves as a guideline for the implementation of the law.
5. This is a definite document.
संवैधानिक कानून:
१. संवैधानिक कानूनको स्रोत संविधान, जनताका प्रतिनिधि तथा विविध हुन्छन।
२. तुलनात्मक हिसाबलेयो संविधान भन्दा सरल हुन्छ।
३. यसको निर्माण व्यवस्थापिका संसद, मन्तृ परिषद तथा न्यायपालिकाले गर्दछ।
४. संवैधानिक कानून सहायक वा आग्यकारि कानूनको रुपमा हुन्छ।
५. यो विभिन्न दस्तावेज तथा संविधानमा आधारित दस्तावेज हो।
Constitutional Law:
1. The sources of constitutional law are the constitution, the representatives of the people etc.
2. It is comparatively simpler than the constitution.
3. It is formed by the Legislature-Parliament, the Council of Ministers and the Judiciary.
4. Constitutional law is auxiliary or obedient law.
5. It is a document based on various documents and the constitution.
Sources of Constitutional Law/ संवैधानिक कानून को स्रोतहरु
1. जनताको जनादेश /People’s Mandate
2. विधानहरु वा कानुनहरु /statutes
3. विधायन /Legislation
4. द्वितीय विधान र अरु नियमहरु /Secondary Legislation and other Rules
5. न्यायिक निर्णय तथा नजिरहरु /Judicial Decision and Precedent
6. प्रथा परम्परा तथा मान्यताहरु /Rituals, Customs, and Recognition
7. अन्तराष्ट्रिय संधि सम्झौताहरु /International Treaties and Agreement
8. विद्वानका लेख, रचना र पुस्तकहरु /Opinions of Jurist and Books of Authority
History of Constitutional Development/संवैधानिक विकासको इतिहास
1. लिखित संविधानपुर्वको चरण /The stage before the written constitution
*म्यागनाकार्टा /Magna Carta
*गौरवमय क्रान्ति /Bill of Rights
*अमेरिकी स्वतन्त्रता संग्राम/American War of Independence
2. लिखित संविधान पश्चातको चरण /The stage After the written constitution
*संयुक्त राज्य अमेरिकाको संविधान, १७८७ /United States Constitution, 1787
*फ्रान्स गणतन्त्र /Republic of France
*भारत /India
*नेपाल /Nepal
Importance of Constitution/संविधानको महत्व
1. यसले जनताको सार्वभौम इच्छा झल्काउँछ/It reflects the sovereign will of the people
2. यसले संविधान संशोधनको शक्ति र विधि निर्दिष्ट गर्दछ/It specifies the power and method of amending the constitution
3. यसले न्यायपालिकाको स्वतन्त्रता र विधिको शासनको व्यवस्था गरेको छ /It provides for the independence of the judiciary and the rule of law
4. स्वतन्त्र न्यायपालिकाको पारीकल्पना गराउदछ /Imagine an independent judiciary
5. कानुनको शासन स्थापना गर्दछ/Establishes the rule of law
6. मौलिक हकको संरक्षण गर्दछ /Protects fundamental rights
7. सरकार लाई निरंकुश हुनबाट जोगाउछ /Prevents the government from becoming autocratic
8. राज्यका अंगहरु बिचमा अधिकारको बांड फांड गरी शक्ति सन्तुलनको सिद्धान्तलाई मुर्त रुप दिने गर्दछ /The principle of balance of power is embodied in the division of power between the organs of the state.
Features of Constitution/संविधानका विशेषताहरू
1. संविधान देशको सर्वोच्च कानून हो/A constitution is a supreme law of the land
2. संविधान भनेको सरकारको ढाँचा हो/A constitution is a framework for government
3. यो सरकारी अधिकारीहरूको अधिकार प्रदान गर्ने र सीमित गर्ने वैध तरिका हो/It is a legitimate way to grant and limit power of government officials
4. यसले संसदको सार्वभौमसत्ता र न्यायिक सर्वोच्चता बीच सन्तुलन सिर्जना गर्दछ/It creates balance between the sovereignty of Parliament and Judicial supremacy
5. सिमित सरकार को अवधारणा लाई साकार पार्न /To realize the concept of limited government
6. स्वतन्त्र र एकीकृत न्याय प्रणाली/Independent and integrated judicial system
7. कठोरता र लचकता को संयोजन/Combination of rigidity and flexibility etc.
Elements of Constitution/संविधानका तत्वहरू
1. शक्ति पृथकीकरण/Separation of Powers
2. जाँच र सन्तुलन/check and balance
3. न्यायिक समीक्षा/Judicial Review
4. आवश्यक प्रक्रिया/Due process
5. कानूनको समान संरक्षण/Equal Protection of Law
6. वाक, धर्म र प्रेस स्वतन्त्रता/Freedom of speech, religion and press
7. राज्य नीति/State Policy
8. संवैधानिक निकायहरू/Constitutional Bodies
9. विधिको शासन/Rule of Law
10.समावेशी प्रावधान/Inclusive provision
Concept of Constitutionalism/ संविधानवादको अवधारणा
संविधान अनुसार मात्र राज्य सन्चालन स्थापना नै संविधानवाद हो। संवैधानिकता भनेको सरकारको अधिकार जनताबाट प्राप्त हुन्छ र सरकारले के गर्न सक्छ र के गर्न सक्दैन भन्ने स्पष्ट रूपमा व्यक्त गर्ने संविधानद्वारा सीमित हुनुपर्छ भन्ने विचारमा आधारित राजनीतिक दर्शन हो।
Constitutionalism is the establishment of state operation only according to the constitution. Constitutionalism is a political philosophy based on the idea that government authority is derived from the people and should be limited by a constitution that clearly expresses what the government can and can’t do.
Types of Constitutionalism
1. Legal Constitutionalism
*Supremacy of Constitution
*Fundamentals Rights
*Rule of law
*Independent of Judiciary
*Judicial Review
*Separation of power, Check and Balance
*Parliamentary Democracy
*संविधानको सर्वोच्चता
*मौलिक अधिकार
*विधिको शासन
*न्यायपालिकाबाट स्वतन्त्र
*न्यायिक समीक्षा
*शक्ति पृथकीकरण, जाँच र सन्तुलन
*संसदीय लोकतन्त्र
2. Political Constitutionalism
*Good governance
*Periodic Election
*Executive Supremacy
*Multi Party system
*Legitimacy
*सुशासन
*आवधिक निर्वाचन
*कार्यकारी सर्वोच्चता
*बहुदलीय प्रणाली
*वैधता
3. Other Constitutionalism
i. Economical Constitutionalism/आर्थिक संवैधानिकता
*Example: महालेखापरिक्षक / Auditor General
ii. Socio-Cultural Constitutionalism/ सामाजिक-सांस्कृतिक संविधानवाद
*Example: लोक कल्याणकारी व्यवस्था /Public welfare system and सकारात्मक विभेद /Positive Discrimination
Constitutional Development in Nepal/नेपालमा संवैधानिक विकास
1. Pre constitutional Norms and Value/पूर्व संवैधानिक मुल्य मान्यताहरु
*Period Before first written law/पहिलो लिखित कानून अघिको अवधि
*The period after the Civil Act 1954/ मुलुकी ऐन १९१० पछीको अवधी
2. Post Constitutional History/लिखित संविधान पछीको इतिहास
१. नेपाल सरकारको वैधानिक कानून, २००४
२. नेपालको अन्तरिम शासन विधान, २००७
३. नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०१५
४. नेपालको संविधान, २०१९
५. नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७
६. नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३
७. नेपालको संविधान
or
1. Statutory law of the Government of Nepal, 2004
2. Hypocritical state system, 2007
3. Constitution of the Kingdom of Nepal, 2015
4. Political Constitution, 2019
5. Constitution of the Kingdom of Nepal, 2047
6. Political Interim Constitution, 2063
7. Constitution of Nepal